Πρόσφυγες, οικονομία και νομοθεσία κατά την Μικρασιατική Εκστρατεία

Το τραγικό τέλος της Μικρασιατικής Εκστρατείας σημαδεύτηκε από το πρωτόγνωρο κύμα εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων που εγκατέλειψαν τις εστίες τους σε Θράκη και Μικρά Ασία. Οι ελληνικές κυβερνήσεις επιχείρησαν με στρατιωτικά μέσα να επιβάλλουν τα ελληνικά δίκαια μα όχι μόνο απέτυχαν στην προσπάθεια καταστολής του κεμαλικού εθνικιστικού κινήματος, αλλά το ελληνικό Στράτευμα υπέστη μια πρωτόγνωρη συντριβή. Ο ελληνικός μικρασιατικός πληθυσμός ανυπεράσπιστος πλέον, υπέστη σφαγές, ατιμώσεις και κακουχίες και όσοι κατάφεραν να διαφύγουν προσφυγοποιήθηκαν βρίσκοντας καταφύγιο στην Ελλάδα. Οι δραματικές εξελίξεις φυσικό ήταν να εξάψουν περισσότερο τα ήδη οξυμένα πολιτικά πάθη, που από το 1915 κυριαρχούσαν στην πολιτική ζωή της χώρας. Σταδιακά αναπτύχθηκε μια θεωρία για προσπάθεια της τελευταίας πριν την καταστροφή κυβέρνησης Πρωτοπαπαδάκη, να αποτρέψει τους πληθυσμούς να καταφύγουν στην Ελλάδα, μέσω των απαγορευτικών διατάξεων του Νόμου 2870 που ψηφίστηκε λίγο πριν τα τραγικά γεγονότα του Αυγούστου 1922. Το παρόν έργο, αποκαλύπτει ένα άγνωστο δράμα που εξελισσόταν στην διάρκεια της 4ετίας 1919–1922, με επίκεντρο μια άλλη παράλληλη ανθρωπιστική κρίση που αντιμετώπιζε ο Ελληνισμός και στην οποία εντοπίζονται τα αίτια που οδήγησαν και στην ψήφιση του Νόμου 2870. H απορρόφηση των ελληνικών κυβερνήσεων στην εξέλιξη των εθνικών ζητημάτων σε Θράκη και Μικρά Ασία, σε συνδυασμό με τα πολύ στενά δημοσιονομικά περιθώρια της ελληνικής οικονομίας, δεν επέτρεψαν την παράλληλη προώθηση άλλων επειγουσών υποθέσεων. Η ανάγκη παλιννόστησης των προσφύγων του 1914, η ανταλλαγή πληθυσμών με την Βουλγαρία, η επιθυμία του κράτους να πυκνώσει τις βόρειες επαρχίες με Έλληνες από την Ρωσσία, οι προσφυγικές κρίσεις που ανέκυψαν στην Νικομήδεια και την Κιλικία, απετέλεσαν προτεραιότητες οι οποίες απαιτούσαν την κρατική μέριμνα. Ιδίως στην περίπτωση των ομογενών της Ρωσσίας, τα γεγονότα που παρατίθενται και τα οποία σε γενικές γραμμές είναι άγνωστα, προκάλεσαν μια νέα έκτακτη κατάσταση. Η επελθούσα όμως καταστροφή του μικρασιατικού Ελληνισμού, απέσπασε το ενδιαφέρον και απορρόφησε την μετέπειτα ιστορική έρευνα, αφήνοντας ανεξερεύνητα τα δρώμενα που διαδραματίζονταν και έρχονται τώρα στο φως.